Het Weer - Wolken en Onweer

Dankzij het internet en mobiele telefoons kunnen we tegenwoordig op elk moment van de dag de weervoorspelling opvragen, maar soms overvalt het je toch en andere keren wil je gewoon nog even voor de buien of na de buien kiten.
Daarom nu een stukje over allerlei wolken, onweer en wat voor weer je kan verwachten bij welke wolken soort.
Niet alles wordt behandeld in dit stukje zoals de Stratus wolken bijvoorbeeld want dit zijn eigenlijk ongevaarlijke wolken met regen en deze komen vooral voor op die bekende Nederlands grijze dagen. Ook de compleet heldere lucht is niet erg interresant natuurlijk.

Het is een vrij lang stuk maar doe er je voordeel mee Kiten met onweer is niet cool namelijk.





Ci=Cirrus,
Cs=Cirrostratus,
Cc=Cirrocumulus,
As=Altostratus,
Ac=Altocumulus,
Ns=Nimbostratus,
Cb=Cumulonimbus,
Cu=Cumulus,
Sc=Stratocumulus,
St=Stratus




Wolken kunnen op verschillende hoogtes voorkomen en op grote hoogte, bestaan ze voornamelijk uit ijskristallen. Cirruswolken of windveren, die op een hoogte van 6 tot 12 kilometer voorkomen, bestaan zelfs volledig uit ijskristallen. Ze lijken heel langzaam te bewegen of zelfs stil te staan, maar door de grote hoogte geeft dat een vertekend beeld: in werkelijkheid gaan ze snel, soms ruim 100 km/uur. Weerkundigen noemen ze sluierwolken, die het zonlicht nog doorlaten. Deze wolken, die vaak te zien zijn als het (nog) mooi weer is, hebben een draderige structuur en kunnen zich ook rangschikken in kleinere of grotere plukken of smalle banden.
Vandaar dat men wolken, die in de meteorologie Latijnse namen hebben gekregen, niet alleen indeelt naar geslacht, zoals cirrus, maar ook in soorten en variëteiten. De cirrus kent soorten als fibratus (vezelachtig, draderig), unicinus (vergelijkbaar met een langgerekte komma), spissatus (een dichtere wolk), castellanus (torentjes) of floccus (watten flokjes). De soorten zijn weer opgedeeld in variaties die soms aan de benaming wordt toegevoegd. De toevoeging intortus staat bijvoorbeeld voor onregelmatig, gekromd of grillig verward, terwijl cirruswolken die de vorm hebben van een visgroot of wervel de toevoeging vertebratus krijgen.
In cirruswolken is vaak een gekleurde ring rond de zon te zien, een zogenaamde halo, die soms lijkt op een regenboog. In tegenstelling tot de regenboog ontstaat dit kleurrijke verschijnsel niet door breking en weerkaatsing van het zonlicht in regendruppels maar in ijskristalletjes. Het langzaam verdwijnen van zon of maan of de gekleurde kring is vaak een voorbode van slechter weer, vooral als ze uit het westen komen en snel dichter worden. Eeuwen geleden is dat al verwoord in weerspreuken. Zoals een waterige zon of bleke maan kondigt meestal regen aan, kruipt de zon in haar nest dan regent 't de volgende dag op zijn best of kring om de zon waterton. Die spreuken vertellen meestal de waarheid: in ongeveer 80% van de gevallen regent het binnen 24 uur na het zien van een ring om de zon. In het voorjaar en als de cirrus uit het oosten komt opzetten gaat de regel vaak niet op en wordt het beter weer.

Vederwolk (Cirrus fibratus)(Ci)

Depressie op komst (op een afstand van enkele honderden kilometers) binnen een dag/of enkele dagen.

Vederwolk (Cirrus uncinus)(Ci)

Westelijk weersysteem op komst.

Hoog gelaagde wolken met halo (Cirrostratus)(Cs)

Een van boven naar beneden doorzettende bewolking uit het westen, die waarschijnlijk gevolgd wordt door neerslag.

Condensatiestrepen

De strepen verraden veel over de atmosfeer op grote hoogte. Lossen ze snel op dan wijst dat op droge lucht en is de kans op een weersomslag klein. Lossen de vliegtuigstrepen langzaam op en groeien ze flink uit dan is er in de regel een weersverandering op til, die hooguit een paar dagen op zich laat wachten.

Cumulus mediocris (Cu)

Stapelwolken die onstaan door opstijgen van warme lucht (convectie)
Ook wel stapelwolk genoemd: in verticale richting ontwikkelende wolken. Ze ontstaan vaak niet ver van de plek waar men ze ziet, maar kunnen door de wind ook flinke afstanden afleggen. Meestal zijn het afzonderlijke wolken met scherpe randen, een donkere horizontale onderkant en naar boven toe een bloemkoolachtig uiterlijk. Ze kunnen in alle vormen en maten voorkomen: klein, middelgroot en groot.







Het weer speelt zich af in de onderste 10 kilometer van de atmosfeer, de troposfeer. Wolken halverwege die laag, tussen 2 en 6 kilometer, worden middelbare wolken genoemd. In de meteorologie worden drie soorten onderscheiden: altocumulus (grote schaapjeswolk), altostratus (zon of maan blijven zichtbaar als of ze door matglas schijnen) en nimbostratus (een donker grijze regenlucht).
De nimbostratus is het saaist: een uitgestrekt grijs wolkendek dat zich over de gehele hemel uitstrekt en waaruit onafgebroken neerslag valt. De zon wordt gaat achter het dikke wolkenpakket volledig schuil. Vaak zitten er lage flarden onder (pannus), maar de neerslag houdt pas op wanneer er lichtere plekken in de wolken zichtbaar worden.
De regenlucht wordt vaak voorafgegaan door altostratus, een egaal grijsachtig wolkentype. Die bewolking ontstaat op de grens tussen koude en warmer lucht, waarbij de warme lucht over de zwaardere koude lucht schuift. Duitse meteorologen noemen dat proces "Eintrübung". Eerst is de omtrek van de zon of de maan er nog doorheen te zien (translucidus), maar meestal wordt de bewolking snel dichter, verdwijnt de zon en zet de neerslag in (opacus). Soms komt deze bewolking in verschillende lagen voor (duplicatus).
Een andere middelbare wolk is de altocumulus. De bewolking bestaat vaak uit banken of velden grote schaapjeswolken soms met een golfvormige structuur (undulatus). Ze ontstaan wanneer op grote hoogte koudere lucht binnenstroomt en ook dan loopt het vaak uit op neerslag. Soms hebben de wolken het uiterlijk van een rij torentjes van een kasteel (castellanus). Meestal is dat een voorbode van onweer, al kan de bewolking eerst weer een aantal uren verdwijnen. Soms hebben deze wolken een vlokachtige structuur (floccus), maar ook dan volgt slechter weer en zijn de onweerskansen groot. Heel opvallend zijn deze wolken als ze lensvormige structuur hebben (lenticularis). Dat gebeurt vooral in de buurt van bergen waar het hard waait.

Koufront (Nimbostratus)(Ns)

Grote temperatuursdaling met kans op sneeuw- en hagelbuien en harde windvlagen. Achter de bui komt zeer hoogreikende bewolking

Altocumulus (Schaapjeswolken)(Ac)

Er komt een hogedrukgebied aan of een depressie, dit hangt af van het actuele weertype (b.v. bij hoge luchtdruk dus depressie op komst).

Altocumulus Castellanus

Voorbode van onweer. Meestal binnen twaalf uur na het zien van deze wolken kans op onweer.







Onweer wordt vaak al enkele dagen tevoren in de weerberichten aangekondigd, maar tijdens de vakantie zijn we vaak verstoken van radio, tv of krant. Zeker voor de korte termijn kunnen we uit allerlei veranderingen in het weer afleiden dat er onweer op komst is. Als de onweerskansen toenemen kunnen we dat soms al een dag tevoren zien aan de bewolking of merken aan een toename of draaiing van de wind en het zwoelere weer.

Zelfs als er nog nauwelijks bewolking is, kunnen we de veranderingen zien aankomen. Als bijvoorbeeld de strepen van vliegtuigen langzaam oplossen of uitdijen of als de lucht vol raakt met windveren gaat het meestal mis. Opbollende stapelwolken luiden in veel gevallen een weersverandering in, zeker als ook de wind aantrekt en ook de hoeveelheid bewolking toeneemt.

Onweerskansen verraden zich soms al een dag tevoren door wolken die het uiterlijk hebben van een langgerekte bank met opbollende torentjes van kastelen. Soms is die bewolking 's ochtends al te zien waarna de lucht weer helemaal opklaart. Vaak is dat dan maar tijdelijk en ontwikkelen zich in de middag of avond stapelwolken die uitgroeien tot onweersbuien. De kans op onweer is dan ook het grootst.
Onweer laat zich ook niet tegen houden door rivieren zoals vaak wordt gedacht en er zijn in Nederland ook geen hotspots waar onweer vaker voorkomt of langer blijft hangen. Een uitzondering is er wel op, de wadden. Het waddengebied kent door het getij en de wisselende waterstanden wel enkele effecten waardoor onweersbuien gestopt worden of juist versneld overkomen.

Frontaal Onweer (Cumulonimbus)(Cb)

Zeer sterk uitgegroeide cumuluswolk waardoor de bovenkant in ijs overgaat. Die bovenkant is zichtbaar aan onscherpe, draderige vormen of witte vlakken die in cirruswolken doen denken. De cumulonimbus komt zo hoog (soms hoger dan 15 kilometer) dat de wolk met de bovenkant tegen een grenslaag stoot waarboven de lucht warmer wordt. Boven die hoogte bolt de wolk niet verder omhoog, maar spreiden lucht en wolk zich uit in horizontale richting. Zo ontstaat een aambeeld of paddestoelvormige wolk. De cumulonimbus is een echte buienwolk en onweersbuien worden altijd veroorzaakt door deze wolken.
Frontaal onweer kan in tegenstelling tot warmte onweer elk jaargetijde voorkomen. En het duidt op een aankomend koufront of een koude bovenlucht.

Mammatus

Uitstulpingen aan de onderzijde van een Cumulonimbuswolk. Duidt op grote onstabiliteit in de atmosfeer, met kans op windstoten.

Cumulonimbus capillatus arcus

Zware onweersbuien worden soms voorafgegaan door rolwolken. De angstaanjagende rolwolk ontstaat wanneer koudere lucht die met de onweersbui meekomt in aanraking komt met veel warmer lucht aan het aardoppervlak. In de lucht kan dan een wolkenrol onstaan die er zeer onheilspellend uitziet.

Filmpje van Dave: Kitecinema



Op de site van KSNoordwijk staan ook enkele hele mooie foto's van zo'n rolwolk.

Bron: KNMI Foto's: KNMI,Flickr







Foto: Jelte Arntzen, Terschelling